Trả lời loạt bài : Về chuẩn phát triển trẻ 5 tuổi LOẠT BÀI VỀ CHUẨN PHÁT TRIỂN TRẺ 5 TUỔI BÀI VIẾT THỨ NHẤT: VỀ NHỮNG ĐÓNG GÓP VỪA QUA CHO DỰ THẢO CHUẨN PHÁT TRIỂN TRẺ 5 TUỔI TÍN HIỆU ĐÁNG MỪNG NHỮNG VẤN ĐỀ "BỘC LỘ" QUA CÁC Ý KIẾN ĐÓNG GÓP Trước tiên là vai trò và mục tiêu của CPT trẻ 5 tuổi là gì, có cần thiết phải có "CPT" trẻ không. Tiếp theo là những vấn đề rối rắm khác, như: bao nhiêu chỉ số là vừa, có cần phải cân đối số lượng chỉ số ở mỗi lĩnh vực không, những gì cần "đo" ở trẻ, tại sao trong bản "Dự thảo CPT trẻ 5 tuổi" chúng ta không tìm thấy sự thuyết minh về các cơ sở khoa học, nhiều con số "phấn đấu đạt" trong dự thảo CPT trẻ 5 tuổi là quá dễ cũng như có những chỉ số khác là quá khó đối với khả năng của trẻ 5 tuổi, một "chuẩn " quá chi tiết như vậy ra đời có làm cho việc giáo dục cả thế hệ trẻ em trở thành một "công nghệ đúc khuôn" không, người lớn sẽ khủng hoảng vì từ nay trẻ em 5 tuổi sẽ bị "lập hồ sơ" và bị cô giáo "dán nhãn", rồi sẽ ra đời các "lò luyện chuẩn" ngay ở bậc học mầm non, tại sao chúng ta không sử dụng test IQ sẵn có, tại sao không làm CPT một cách khoa học và đúng kỹ thuật...Và hơn tất cả là nhiều người góp ý đã thể hiện thái độ "sốt ruột", "không thể chịu đựng" hay "thật đáng thất vọng" đối với bản Dự thảo CPT trẻ 5 tuổi . Như vậy, có thể thấy sự "bộc lộ" của các vấn đề sau đây: CẦN MỘT "LÀN SÓNG BẢO VỆ TÍNH XÁC THỰC VÀ TÍNH HỢP LÝ" CHO MỘT CÔNG TRÌNH KHOA HỌC Sự mạnh dạn "vào cuộc" sâu hơn nữa của các nhà chuyên môn, đặc biệt là các chuyên gia giáo dục mầm non là vô cùng cần thiết ở thời điểm này, trên tính thần trách nhiệm và cống hiến chất xám phần mình cho tương lai của khoa học nghiên cứu sự phát triển trẻ em Việt Nam. BÀI VIẾT THỨ HAI: VIỆC ĐÁNH GIÁ SỰ PHÁT TRIỂN CỦA TRẺ 5 TUỔI LÀ RẤT QUAN TRỌNG VÀ ĐÒI HỎI KỸ THUẬT CAO Khi tìm hiểu vai trò và mục tiêu căn bản của việc xây dựng Bộ chuẩn phát triển trẻ 5 tuổi, chúng ta hiểu rằng Bộ chuẩn làm một cơ sở khoa học cho việc xây dựng- điều chỉnh- đánh giá chương trình giáo dục mầm non ở tầm quốc gia hay ở mỗi giáo viên mầm non; hay đánh giá hiệu quả giáo dục trẻ 5 tuổi sau một chặng đường, đặc biệt là mức sẵn sàng học đường ở trẻ; ngoài ra còn làm cơ sở khoa học cho việc biên soạn các tài liệu đào tạo- bồi dưỡng giáo viên mầm non. Tựu trung vẫn là làm công việc đánh giá sự phát triển của trẻ 5 tuổi. Nhờ sự đánh giá nầy mà các nhà giáo dục có thể có cái nhìn tổng diện tương đối chính xác về các khả năng của trẻ trong quá trình giáo dục, chủ yếu nhìn ra được mặt mạnh lẫn mặt còn yếu của trẻ trong từng lĩnh vực phát triển (ngày nay giáo dục mầm non đặc biệt có xu hướng phân chia thành các lĩnh vực chính như: thể chất, tình cảm/xã hội, ngôn ngữ/giao tiếp và nhận thức/sẵn sàng học đường), phát hiện nhu cầu lĩnh hội hay nhu cầu tập luyện của trẻ trong giai đoạn, thấy được tính cách của trẻ. Dựa trên các tiêu chí của mỗi lĩnh vực phát triển người ta đề ra các nội dung đánh giá chi tiết hơn nữa. Rất nhiều trường hợp người "làm Bộ chuẩn" vạch ra được các bước của một lĩnh vực- khi đó người ta xếp thành hệ thống các nội dung chi tiết cần đánh giá. Việc chọn đưa vào Bộ chuẩn những nội dung nào (những chuẩn nào, chỉ số nào) là phụ thuộc vào nhiều yếu tố, như : nền văn hóa, cấu tạo địa lý, nhu cầu giáo dục của xã hội trong giai đoạn, dựa vào trình độ phát triển của trẻ trong độ tuổi đó cho tới thời điểm "làm Bộ chuẩn", cũng như có dựa vào trào lưu phát triển giáo dục của các nước trong khu vực, khả năng hội nhập với giáo dục thế giới trong tương lai gần...Một điểm khác, mà các nước có vấn đề eo hẹp trong đầu tư tài chính cho giáo dục thì còn phải cân nhắc về số lượng chỉ số trong Bộ chuẩn để dự án "làm bộ chuẩn" được khả thi. Như vậy, số lượng các chỉ số là nhiều hay ít là tùy nhu cầu và tài chính dành cho giáo dục. Có những Bộ chuẩn được xây dựng theo hướng đo lường- định lượng, cũng có những Bộ chuẩn được xây dựng theo hướng đo kết hợp cả định lượng lẫn định tính. Tức là không bắt buộc phải soạn ra tất cả các chỉ số đo lường được theo con đường định lượng (đặc biệt là trong các Bộ chuẩn phát triển dành cho trẻ trước tuổi học Tiểu Học). Việc chọn nội dung chi tiết nào để đưa vào Bộ chuẩn đều được tiến hành một cách có kỹ thuật, có thể diễn đạt ngắn gọn là: nếu là Bộ chuẩn đòi hỏi có kết hợp đo định lượng lẫn định tính thì có thể chọn những chỉ số đã đo thử nghiệm trên trẻ mà cho kết quả khoảng 50- 60% "trẻ làm được", có độ phân tán rộng- nằm trong khoảng 20 - 80% của "hình chuông". Như vậy, sẽ đương nhiên có trẻ làm được chỉ số A nào đó trong Bộ chuẩn, cũng có những trẻ 5 tuổi chưa thể làm được chỉ số A đó. Nhờ vậy người giáo viên mới tìm ra được nhu cầu giáo dục cho lớp mình, xây dựng hay điều chỉnh chương trình giáo dục của lớp, soạn ra chương trình tác động đặc biệt lên một số trẻ trong lớp (nếu trẻ rất giỏi ở chỉ số A thì cần chuyển sang tập nội dung của chỉ số khác, hoặc được phát triển thử lên mức cao hơn của tiêu chí có liên quan tới chỉ số A; nếu trẻ không đạt chỉ số A thì sẽ được học từng bước để đạt chỉ số A). Chính đây là giá trị khoa học lớn nhất và cụ thể nhất của Bộ chuẩn phát triển. Ngoài ra, chính kỹ thuật dựng "hình chuông" về độ phân tán cho phép nhóm tác giả loại những chỉ số đã đi đo thử trên nhóm trẻ nghiên cứu (một số lượng lớn trẻ em tham gia thử nghiệm, và là đại diện cho các nhóm như: miền núi, thành thị, nông thôn hay theo giới tính, miền Nam- Trung- Bắc...) mà không thuộc khoảng 20- 80% nầy. Khi "làm Bộ chuẩn", đặc biệt là khi đó là một Dự án có tài trợ bởi yếu tố nước ngoài thì sự giám sát kỹ thuật sẽ rất chặt chẽ, từ khâu "tuyên bố tầm nhìn và tuyên bố sứ mệnh, mục tiêu xây dựng Bộ chuẩn phát triển" cho tới các khâu tổ chức chọn nhóm tác giả từ các chuyên gia hàng đầu trong các lĩnh vực cần nghiên cứu, nhóm tác giả Bộ chuẩn đều phải qua các đợt tập huấn kỹ thuật xây dựng Bộ chuẩn, được cung cấp tài liệu về các Bộ chuẩn của những quốc gia tiên tiến và trong khu vực để rút ngắn các khoảng cách, tiến hành hoạt động xây dựng Bộ chuẩn theo đúng lộ trình của quốc tế.... Tuổi thọ của một bộ chuẩn phát triển đã xây dựng xong sẽ phu thuộc vào hiệu quả của việc biên soạn và thực hiện chương trình giáo dục tiếp theo nó. Khi kết quả nghiên cứu thăm dò cho thấy phần lớn trẻ đạt được phần lớn các chỉ số trong bộ chuẩn phát triển (có con số % cụ thể, theo kỹ thuật tính toán) thì sẽ ra đời một Bộ chuẩn mới. Hiện nay chúng ta đang ở bước góp ý cho Dự thảo Bộ chuẩn nầy. Đây là một khâu bắt buộc trong qui trình kỹ thuật, như ở mọi nước khác. Sau bước nầy sẽ là các bước tiếp theo: chỉnh sửa hoàn thiện, định hướng cải thiện hoạt động của giáo viên mầm non dạy trẻ 5 tuổi, xây dựng tài liệu hướng dẫn giáo viên mầm non. Từ hoạt động thực tế của giáo viên mầm non sẽ là những hướng dẫn đối với phụ huynh để cùng phối hợp giáo dục trẻ. Chúng ta sẽ còn nhiều việc để tham gia cùng hoàn thiện đứa con khoa học đáng được cưng yêu nầy. BÀI VIẾT THỨ BA: SƠ NÉT VỀ ĐÁNH GIÁ TRẺ EM Bài viết này nhằm hỗ trợ phần nào cho cuộc góp ý kiến cho Dự thảo bộ chuẩn phát triển trẻ 5 tuổi của nhiều rộng rãi công dân, có thể ngoài giới chuyên môn. ĐÁNH GIÁ TRẺ- CÓ TỐT KHÔNG? Hầu như các bậc phụ huynh ở khắp nơi trên thế giới đều không ủng hộ một nền giáo dục chủ yếu đánh giá trẻ chỉ dựa trên các con số, càng phản ứng gay gắt đối với các mục tiêu đánh giá để xếp loại, xếp hạng và "dán nhãn" đứa trẻ. Trong khi đó, các nhà nghiên cứu thường xếp loại sau khi đánh giá. Không hẳn như thế. "Tội lỗi" không ở chỗ xếp loại mà ở chỗ dùng cách xếp loại đó vào việc gì. Ví như ngày trước Test IQ bị phê phán rất nhiều vì đã từng bị sử dụng để "phân cấp" người theo trình độ trí tuệ của họ, còn ngày nay nhiều nền giáo dục ủng hộ Test IQ để xác định chỉ số thông minh trong giai đoạn nhất định của người và không tạo ra sự phân biệt nào trong đối xử xã hội ngoài những mục tiêu phân loại họ để soạn ra các chương trình hỗ trợ học tốt hơn (như trong lĩnh vực giáo dục trẻ khuyết tật chẳng hạn) KHÔNG CÓ TRẺ EM NÀO LÀ GIỐNG NHAU. TẠI SAO CẦN ĐÁNH GIÁ? Không chỉ có thể nhưng cũng tương tự thế, nhìn chung thì việc tổ chức giáo dục cần có đánh giá người học là vậy. TÂM LÝ CỦA PHỤ HUYNH VỀ SỰ ĐÁNH GIÁ TRẺ EM Và vừa qua, sau ngày Dự thảo bộ chuẩn phát triển trẻ 5 tuổi được phổ biến rộng rãi thì nhiều phụ huynh băn khoăn, thậm chí có phản ứng gay gắt, phần lớn vì chưa đồng thuận với nội dung của nhiều chỉ số trong Bộ chuẩn phát triển và e ngại xuất hiện xu hướng "đánh giá để xếp loại trẻ em", "nguy cơ sẽ dán nhãn trẻ em". CẦN CÓ BỘ CHUẨN PHÁT TRIỂN TRẺ EM CỦA VIỆT NAM! Năm trước có một phụ nữ gần 30 tuổi, thất nghiệp và ly hôn, đến Khoa Giáo dục mầm non trường Đại Học Sài Gòn xin gặp giảng viên tâm lý (dù không quen biết) và nhờ giải thích "Con tôi 4 tuổi, cháu có bị chậm phát triển trí tuệ như cô giáo mầm non của cháu nói với tôi không? Hay là cháu chỉ nhút nhát, thiếu tự tin?". Theo người mẹ trẻ này thì cô giáo chỉ dẫn ra được cơ sở đánh giá của mình là "Cháu ít nói quá, rất ít khi giơ tay trả lời trong các giờ học, khi nói thì lúng búng mãi chẳng thành câu"...Người mẹ xin được giúp kiểm tra tâm lý miễn phí cho con của mình vì không đủ tiền đi Trung tâm tư vấn tâm lý. Nhiều lần các Cán bộ quản lý giáo dục mầm non cấp quận (thuộc Tp HCM) gọi điện hỏi chúng tôi: "Cô có tài liệu nào liệt kê Các kỹ năng sống cụ thể cần dạy cho trẻ không? Trong chương trình chăm sóc- giáo dục trẻ có liệt kê nhưng chưa cụ thể"... NỘI DUNG ĐÁNH GIÁ SỰ PHÁT TRIỂN CỦA TRẺ EM • Nội dung đánh giá gồm mấy lĩnh vực? • Có bắt buộc phải cân đối số lượng các chỉ số giữa các lĩnh vực phát triển trong Bộ chuẩn không? ĐÚC KẾT -Trước khi Bản Dự thảo bộ chuẩn ra đời ở nước ta vẫn thường có sự đánh giá trẻ, nhưng với các chuẩn và chỉ số của nước ngoài, chưa thích hợp với trẻ em nước tạp. - Không phải phụ huynh sẽ được sử dụng Bộ chuẩn phát triển, mà chính là các nhà chuyên môn. Rồi chính các nhà chuyên môn có trình độ cao sẽ hướng dẫn cán bộ quản lý giáo dục cấp trường và giáo viên mầm non cách sử dụng Bộ chuẩn theo đúng các mục tiêu của Bộ chuẩn này. Chính cán bộ quản lý giáo dục mầm non và các giáo viên mầm non sẽ đề ra những yêu cầu cụ thể với phụ huynh để có thể phối hợp giáo dục trẻ hiệu quả; những yêu cầu này có được định hướng bởi các nhà chuyên môn có trình độ cao, cũng như phải thích hợp với kế hoạch giáo dục trẻ tại lớp. - Cung cách "giáo dục trẻ và đánh giá giáo dục theo Bộ chuẩn phát triển" còn là mới lạ ở nước ta, ngay cả đối với nhà chuyên môn, nên rất cần lắng nghe các ý kiến cảnh báo của các giới - (Vì vậy) chúng ta cần đưa ra những cảnh báo với việc đánh giá trẻ, đưa ra những góp ý nhằm hoàn thiện nội dung Bộ chuẩn phát triển trẻ 5 tuổi vừa mới ra đời, nhưng đừng từ chối sự ra đời của một Bộ chuẩn phát triển trẻ (TS. Nguyễn Thị Hồng Phượng |